KGK DENETİM DERSİ ÇALIŞMA NOTLARI

Herkese Merhabalar;
Uzun zamandır blogumda paylaşımlar yapamıyordum.Malum yoğun ve çok fazla koşturmacalı bir sürecin içindeyiz. Eminim sizlerin durumu da benim durumumdan farklı değildir.Bu koşturmacanın içerisinde tahmin ediyorum KGK sınavları ile uğraşanlarınızda mutlaka vardır.Bu vesileyle hazırlamış olduğum KGK Denetim dersi notlarını da faydası olacağı düşüncesiyle blogumda paylaşıyorum.Özellikle geçmiş sınavlarda çıkan sorulara paralel olarak hedef konular tarafımdan tespit edilmiş ve çalışmamda özellikle bu konulara yer vermiş bulunmaktayım. Sizlere tavsiyem Denetim dersi diğer derslere göre daha fazla puan alabileceğiniz ders olması nedeni amacınız dersten geçmek değil çok iyi puan almak olmalıdır.Geçmiş sınav sorularını defalarca çözmeniz;konuları daha iyi kavramanız ve okuma hızınızın artmasına neden olacaktır.
Çalışmalarınızda başarılar dilerim.Saygı ve Sevgilerimle-Deniz TOPDEMİR

KALİTE KONTROL STANDARDI 1 

KKS 1, denetim şirketlerinin yürüttüğü finansal tabloların bağımsız denetim ve sınırlı bağımsız denetimleri ile diğer güvence denetimleri ve ilgili hizmetler için geçerlidir. KKS 1’e uygunluk sağlamak için bir denetim şirketi tarafından geliştirilen politika ve prosedürlerin niteliği ve kapsamı; denetim şirketinin büyüklüğü, faaliyet özellikleri ve denetim şirketinin bir denetim ağının parçası olup olmaması gibi çeşitli faktörlere bağlıdır.

Makul güvence: KKS 1 çerçevesinde yüksek ancak mutlak olmayan bir güvence seviyesidir

Teftiş: Tamamlanan denetimlerle ilgili olarak denetim ekiplerinin, denetim şirketinin kalite kontrol politika ve prosedürlerine uygun hareket ettiğine ilişkin kanıt sağlanması amacıyla tasarlanan prosedürlerdir.

Kalite Kontrol Sisteminin Unsurları Denetim şirketi, aşağıdaki unsurların her birini ele alan politika ve prosedürler içeren bir kalite kontrol sistemi kurar ve bu sistemin devamlılığını sağlar:

a)  Denetim şirketi bünyesinde kaliteye ilişkin liderlik sorumlulukları. 

b)  İlgili etik hükümler.

c)  Müşteri ilişkisinin ve denetim sözleşmesinin kabulü ve devam ettirilmesi.

ç)  İnsan kaynakları.

d)  Denetimin yürütülmesi.

e)  İzleme.

Denetim şirketi, etik hükümler uyarınca bağımsız olması gereken tüm personelinden her bir denetimden önce ve her hâlükârda yılda en az bir kez, bağımsızlık politika ve prosedürlerine uyduklarını ve uyacaklarını bildiren yazılı bir taahhüt alır

Denetim şirketi, denetimin kalitesinin gözden geçirilmesinde;

a) Önemli hususların sorumlu denetçi ile müzakere edilmesini,

b) Finansal tablolar veya denetimin konusunu oluşturan diğer bilgiler ile önerilen denetçi raporunun gözden geçirilmesini,

c) Denetim ekibinin vardığı önemli yargılar ile ulaştığı sonuçlara ilişkin seçilen çalışma kâğıtlarının gözden geçirilmesini,

ç) Denetçi raporu oluşturulurken ulaşılan sonuçların ve önerilen raporun uygun olup olmadığının değerlendirilmesini  zorunlu kılan politika ve prosedürler oluşturur

Denetim şirketi, kalite kontrol sisteminin izlenmesiyle ilgili olarak yürütülen sürecin sonuçlarını yılda en az bir kez sorumlu denetçilere, denetim şirketinin genel müdürüne veya -uygun hâllerde yönetim kurulu da dâhil şirketteki diğer uygun kişilere bildirir

Etik Kurallar mesleki etiğin temel ilkelerini belirler. Bu ilkeler ise aşağıda yer alan hususları içerir;

a)  Dürüstlük,

b)  Tarafsızlık,

c)  Mesleki yeterlik ve özen,

ç)  Sır saklama, 

 d)  Mesleğe uygun davranış

Bu yönetmeliğin Mesleki etik ilkelere uyma başlıklı 21’inci maddesinde, 

“ (1) Denetim kuruluşları ve denetçiler; 

a) Dürüstlük; bütün mesleki ve iş ilişkilerinde dürüst, açık, doğru ve güvenilir olmak, 

b) Tarafsızlık; önyargıların, temayüllerin, çıkar çatışmalarının veya başkalarının nüfuzlarını kötüye kullanarak meslek veya işle ilgili muhakemelerini ve kararlarını etkilemesine izin vermemek, 

c) Mesleki yeterlik ve özen; uygulama, mevzuat ve denetim tekniklerindeki güncel gelişmeler ışığında, mesleki bilgi ve beceriyi, denetlenen işletmelerin yeterli denetim hizmeti almalarını temin edecek bir seviyede tutmak ve TDS’ye uygun bir şekilde ve özen içinde hareket etmek, 

ç) Sır saklama; mesleğin icrası sırasında elde edilen bilgilerin gizliliğine riayet etmek; söz konusu bilgilerin açıklanması için yasal veya mesleki bir hak veya görevin bulunması durumu saklı olmak kaydıyla, uygun ve belirli bir yetki olmaksızın bu tür bilgileri üçüncü kişilere açıklamamak ve kendisi veya üçüncü kişilerin çıkarlarına kullanmamak,

d) Mesleğe uygun davranış; ilgili mevzuata uymak ve denetim mesleğinin itibarını zedeleyici fiil ve davranışlardan kaçınmak, şeklindeki ayrıntıları Kurum tarafından belirlenecek mesleki etik ilkelere uymak zorundadır. 

Denetim şirketinin yeni veya mevcut bir müşteriden yeni bir denetim sözleşmesi kabul edebilmesi için gerekli yeterlik, beceri, kapasite ve kaynaklara sahip olup olmadığının değerlendirilmesi, söz konusu denetime özgü yükümlülüklerin ve ilgili tüm kademelerdeki mevcut şirket personelinin niteliklerinin gözden geçirilmesini gerektirir. Bu gözden geçirme,

v  Denetim şirketi personelinin ilgili sektörlere veya denetim konularına ilişkin bilgi sahibi olup olmadığı,

v  Denetim şirketi personelinin ilgili düzenleme ve raporlama hükümlerine ilişkin deneyimlerinin veya gerekli bilgi ve becerileri etkin biçimde edinebilme kabiliyetinin olup olmadığı,

v  Denetim şirketinin gerekli yeterlik, beceri ve kapasiteye sahip yeterli personelinin bulunup bulunmadığı,

v   İhtiyaç hâlinde uzmanlardan faydalanma imkânının olup olmadığı,

v  Denetimin kalitesinin gözden geçirilmesi için gerekli kıstaslara ve liyakat şartlarına sahip kişilerin bulunup bulunmadığı,

v  Denetim şirketinin raporlama süresi içinde denetimi tamamlayıp tamamlayamayacağı hususlarını içerir

Aşağıdaki hususlar müşterinin dürüstlüğüne ilişkin olarak dikkate alınması gereken hususlar arasındadır:

v  Müşterinin ana ortaklarının, kilit yöneticilerinin ve üst yönetiminden sorumlu olanların kimlikleri ve ticari itibarları.

v  İş uygulamaları da dâhil müşteri faaliyetlerinin niteliği.

v  Müşterinin ana ortaklarının, kilit yöneticilerinin ve üst yönetiminden sorumlu olanların muhasebe standartlarını yorumlama ve iç kontrol çevresi gibi hususlardaki tutumlarına ilişkin olumsuz bilgiler.

v  Müşterinin, denetim ücretlerini olabilecek en düşük seviyede tutmaya yönelik ısrarlı tutumu.

v  Çalışma kapsamının uygun olmayan şekilde sınırlandırıldığına dair göstergeler.

v   Müşterinin kara para aklama veya suç teşkil eden diğer faaliyetlerde bulunabileceğine ilişkin göstergeler.

v  Denetim şirketinin seçilmek istenmesinin ve önceki denetim şirketinin yeniden seçilmemesinin nedenleri.

v  İlişkili tarafların kimlik ve ticari itibarları.

Denetim şirketinin insan kaynaklarına ilişkin politika ve prosedürleri aşağıdaki gibi hususları içerir:

v  İşe alma.

v  Performans değerlendirmesi.

v  Verilen görevleri yerine getirme süresi dâhil kabiliyetler.

v  Yeterlik.

v  Kariyer gelişimi.

v  Terfi etme.

v  Ücret ve sair haklar.

v  Personel ihtiyacının tahmini.

Denetim şirketi denetim ekiplerini görevlendirirken ve bu ekiplere uygulanacak gerekli yönlendirme ve gözetim seviyesini belirlerken, denetim ekibinin; 

v  Uygun eğitim ve denetimlere katılım yoluyla benzer nitelik ve karmaşıklıktaki denetimler hakkında elde ettiği bilgisini ve uygulama tecrübesini,

v  Mesleki standartlar ve yürürlükteki mevzuat hükümlerine ilişkin bilgisini,

v  Bilgi teknolojileri hakkında bilgi sahibi olmak dâhil teknik bilgisi ve uzmanlığını, Müşterilerin faaliyet gösterdiği sektörler hakkındaki bilgisini

v  Mesleki muhakeme kullanabilme kabiliyetini,

v  Denetim şirketinin kalite kontrol politika ve prosedürleri hakkındaki kavrayışını değerlendirir

Gözden geçirme işlemi,  

v  Denetimin mesleki standartlara ve yürürlükteki mevzuat hükümlerine uygun olarak yürütülüp yürütülmediğinin,

v  İlave değerlendirme gerektiren önemli hususların ortaya çıkıp çıkmadığının,

v  Uygun istişarelerin yapılıp yapılmadığının, ulaşılan sonuçların belgelendirilip belgelendirilmediğinin ve bu sonuçların gereğinin yapılıp yapılmadığının,

v  Yapılan denetimin niteliğini, zamanlamasını ve kapsamını revize etme ihtiyacının bulunup bulunmadığının,

v  Yapılan çalışmanın ulaşılan sonuçları destekleyip desteklemediğinin ve uygun biçimde belgelendirilip belgelendirilmediğinin,

v   Elde edilen kanıtların raporu desteklemek için yeterli ve uygun olup olmadığının,

v   Denetim prosedürlerinin amaçlarına ulaşılıp ulaşılmadığının değerlendirilmesini içerir.

Denetim şirketi, denetimin kalitesini gözden geçiren kişinin tarafsızlığını korumaya yönelik politika ve prosedürler oluşturur. Bu politika ve prosedürler denetimin kalitesini gözden geçiren kişinin;

v  Mümkün olduğu sürece ilgili sorumlu denetçi tarafından seçilmemesini,

v  Gözden geçirme süresince denetimin yürütülmesinde yer almamasını,

v  Denetim ekibi adına karar almamasını,

v  Tarafsızlığını tehdit edecek diğer hususların bulunmamasını sağlar

BDS 240 - İNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ DENETİMİNDE  BAĞIMSIZ DENETÇİNİN HİLEYE İLİŞKİN SORUMLULUKLARI

Hilenin önlenmesi ve tespit edilmesine ilişkin esas sorumluluk, yönetime ve üst yönetimden sorumlu olanlara aittir.

Denetçinin amaçları;

a) Finansal tablolardaki hile kaynaklı “önemli yanlışlık” risklerini belirlemek ve değerlendirmek,

b) Değerlendirilmiş hile kaynaklı “önemli yanlışlık” risklerine karşı yapılacak uygun işlerin tasarlanması ve uygulanması suretiyle bu risklere ilişkin yeterli ve uygun denetim kanıtı elde etmek ve

c) Denetim sırasında belirlenen hile veya hile şüphesine karşı uygun işleri yapmaktır

Hile riski faktörleri: Hile yapmaya teşvik eden, hile için baskı oluşturan veya hile yapma fırsatı sağlayan olay veya durumlardır.

İster hileli finansal raporlama isterse varlıkların kötüye kullanılması şeklinde olsun hile; 

v   Hile yapmaya yönelik teşvik veya baskıyı,

v  Hile yapmak için algılanan bir fırsatı,

v   Eylemin bir ölçüde rasyonelleştirilmesini

Hileli finansal raporlama, aşağıdaki şekillerde yapılabilir:

v  Finansal tabloların hazırlanmasında kullanılan muhasebe kayıtlarının veya bu kayıtları destekleyen belgelerin manipüle edilmesi, tahrif edilmesi (evrakta sahtecilik dâhil) veya değiştirilmesi.

v  Finansal tablolara yansıtılması gereken olay, işlem veya diğer önemli bilgilere kasıtlı olarak yer verilmemesi veya bunların yanlış yansıtılması.

v  Tutar, sınıflandırma, sunum biçimi veya açıklamaya ilişkin muhasebe ilkelerinin kasıtlı olarak yanlış uygulanması

Denetçinin Denetime Devam Edememesi

Denetçinin denetime devam edebilmesini tartışmaya açabilecek istisnai durumlara örnek olarak aşağıdakiler verilebilir:

v  İçinde bulunulan şartlarda denetçinin hileye ilişkin olarak gerekli gördüğü uygun adımların -hilenin finansal tablolar açısından önem arz etmediği durumlarda dahi işletme tarafından atılmaması,

v  Denetim testlerinin sonuçlarının ve denetçinin hile kaynaklı “önemli yanlışlık” risklerine ilişkin değerlendirmesinin, ciddi bir önemli ve yaygın hile riskine işaret etmesi veya

v  Denetçinin, yönetim veya üst yönetimden sorumlu olanların yeterlik veya dürüstlükleri konusunda ciddi endişeler taşıması.

BDS 210 Bağımsız Denetim Sözleşmesinin Şartları Üzerinde Anlaşmaya Varılması Standardı

Denetim Sözleşmesinin Şartları Üzerinde Anlaşmaya Varılması

Denetçi, yönetimle veya -uygun hâllerde- üst yönetimden sorumlu olanlarla denetim sözleşmesinin şartları üzerinde anlaşmaya varır (Bkz.: A22 paragrafı). 10. 11 inci paragraf da dikkate alınarak, denetim sözleşmesi yazılı olarak düzenlenir ve aşağıdaki hususları içerir (Bkz.: A23-A27 paragrafları):

 a) Finansal tabloların denetiminin amacı ve kapsamı,

b) Denetçinin sorumlulukları,

 c) Yönetimin sorumlulukları,

ç)  Finansal tabloların hazırlanmasında kullanılacak geçerli finansal raporlama çerçevesini belirten açıklama, 

d) Denetçi tarafından düzenlenecek raporların beklenen şekline ve içeriğine atıf (Bkz.: A24 paragrafı),  e) Raporların beklenen şekil ve içerikten farklılık gösterebileceği durumlar olabileceğine ilişkin açıklama

Denetimin ön şartları: Yönetim tarafından finansal tabloların hazırlanmasında kabul edilebilir bir finansal raporlama çerçevesinin kullanılması ve yönetimin ve -uygun hâllerde- üst yönetimden sorumlu olanların yürütülecek denetime ilişkin ön kabullerde2 mutabık olmasıdır.

Denetçinin denetim sözleşmesi şartlarında yapılan bir değişikliği kabul etmesinin mümkün olmaması ve yönetimin geçerli olan denetim sözleşmesine göre denetimin devam etmesine izin vermemesi hâlinde denetçi:

a)  Mevzuatla izin verilmesi hâlinde denetimden çekilir ve

b)  Sözleşme gereğince veya diğer sebeplerle bu durumu, üst yönetimden sorumlu olanlar, işletme sahipleri veya düzenleyici kurumlar gibi diğer taraflara rapor etme yükümlülüğünün olup olmadığına karar verir.

Denetçi, denetçi raporundaki ilâve açıklamaların muhtemel bir yanlış anlamayı azaltamayacağı sonucuna varırsa, mevzuatta aksi belirtilmedikçe denetim sözleşmesini kabul etmez.

Finansal tabloların hazırlanmasında kullanılacak olan finansal raporlama çerçevesinin kabul edilebilir olup olmadığını belirlerken denetçinin dikkate alacağı faktörler aşağıdakileri içerir:

·         İşletmenin niteliği (örneğin, işletmenin ticari bir işletme mi, kamu sektörü işletmesi mi veya kâr amacı gütmeyen bir işletme mi olduğu),

·         Finansal tabloların amacı (örneğin, geniş bir kullanıcı kitlesinin ortak finansal bilgi ihtiyaçlarını karşılamak için mi, yoksa belirli kullanıcıların finansal bilgi ihtiyaçlarını karşılamak için mi hazırlandığı),

·         Finansal tabloların niteliği (örneğin, finansal tabloların tam set finansal tablolar mı veya tek bir finansal tablo mu olduğu) ve

·         Mevzuatın geçerli finansal raporlama çerçevesini belirleyip belirlemediği

Genellikle yönetim icradan, üst yönetimden sorumlu olanlar ise yönetimin gözetiminden sorumludur.

“İç kontrol” terimi; kontrol çevresi, işletmenin risk değerlendirme süreci, ilgili iş süreçleri dâhil finansal raporlama ve iletişime ilişkin bilgi sistemi, kontrol faaliyetleri ve kontrollerin izlenmesi şeklinde tanımlanabilecek bileşenler kapsamındaki birçok faaliyeti içerir.

Sayfa 20-21-22-23-24 Bağımsız Denetim sözleşmesi Örneği çıktısı alınacak.

Kabul edilebilir finansal raporlama çerçeveleri genellikle, hedef kullanıcılar açısından faydalı bilgilerin finansal tablolarda sunulmasını sağlayan aşağıdaki özelliklere sahiptir:

 a)  İhtiyaca uygunluk: Finansal tablolarda sunulan bilginin, işletmenin niteliğine ve finansal tabloların amacına uygun olmasını ifade eder. Örneğin, genel amaçlı finansal tablolar hazırlayan bir işletme açısından ihtiyaca uygunluk, ekonomik kararların alınmasında geniş bir kullanıcı kitlesinin ortak finansal bilgi ihtiyacını karşılayıp karşılamadığı bakımından değerlendirilir. Bu ihtiyaçlar çoğunlukla işletmenin finansal durumu, finansal performansı ve nakit akışlarının sunulmasıyla karşılanabilir.

b)  Tamlık: Finansal tablolara dayanılarak çıkarılan sonuçlara etki edebilecek işlemlerin, olayların, hesap bakiyelerinin ve açıklamaların ihmal edilmemesini ifade eder.

c)  Güvenilirlik: Finansal tablolarda yer alan bilgilerin;

(i)  Uygun hâllerde olayların ve işlemlerin sadece yasal biçimini değil aynı zamanda ekonomik özünü yansıtmasını ve

(ii)  Benzer durumlarda kullanıldıklarında, makul bir şekilde tutarlı bir değerleme, ölçüm, sunum ve açıklamayla sonuçlanmasını, ifade eder.

ç)  Tarafsızlık: Finansal tablo bilgilerinin ön yargı içermeyecek şekilde sunulmasını ifade eder. 

d)  Anlaşılabilirlik: Finansal tablolarda yer alan bilgilerin açık ve kapsamlı olmasını ve önemli bir yorum farklılığına sebebiyet vermemesini ifade eder.

230 BAĞIMSIZ DENETİMİNBELGELENDİRİLMESİ

Çalışma kâğıtları, aşağıdakiler dâhil,birtakım ilâve amaçlara da katkıda bulunur:

v  Denetim ekibinin denetimi planlamasına ve yürütmesine yardımcı olmak,

v  Yönlendirme ve gözetimden sorumlu denetim ekibi üyelerine, ilgili denetim çalışmasının yönetilmesi, yönlendirilmesi ve gözetiminde ve kendi gözden geçirme sorumluluklarını BDS 220’ye2 uygun olarak yerine getirmelerinde yardımcı olmak,

v  Denetim ekibinin kendi çalışmalarından sorumlu olmasını sağlamak,

v  Gelecekteki denetimlerde de önem arz edecek hususların kaydının tutulmasını sağlamak,

v  Denetimin kalitesine yönelik gözden geçirme ve teftişlerin Kalite Kontrol Standardı (KKS) 13 veya en az KKS 1’de öngörülen yükümlülükleri karşılayacak muhtevadaki diğer düzenlemeler uyarınca yürütülmesini sağlamak,

v  Yürürlükteki mevzuat hükümleri uyarınca dış teftişlerin yürütülmesini sağlamak.

Çalışma kâğıtlarının biçim, içerik ve kapsamı çeşitli faktörlere bağlıdır.

Örneğin;

·         İşletmenin büyüklüğü ve karmaşıklığı,

·         Uygulanacakdenetim prosedürlerinin niteliği,

·         Belirlenen“önemli yanlışlık”riskleri,

·         Elde edilen denetim kanıtının önemi,

·         Belirlenen istisnaların niteliği ve kapsamı,

·         Yürütülen çalışmanın veya elde edilen denetim kanıtlarının belgelendirilmesi yoluyla kolaylıkla belirlenemeyen bir sonucun veya sonucun gerekçesinin belgelendirilmesi ihtiyacı

·         Kullanılan denetim metodolojisi ve araçları.

Çalışma kâğıtları, fiziki, elektronik, manyetik ve benzeri ortamlarda kayıt altına alınabilir. Çalışma kâğıtlarına örnek olarak aşağıdakiler verilebilir:

 Denetim programları,

Analizler,

 Notlar ve tutanaklar,

Önemli hususlara ilişkin özetler,

Teyit ve açıklama mektupları,

Kontrollisteleri,

Önemli hususlara ilişkin yazışmalar (elektronik posta dâhil).

Çalışma kâğıtlarının nihai denetim dosyasında birleştirilmesi işleminin tamamlanması için uygun süre genellikle, denetçi raporu tarihinden itibaren en fazla altmış gündür.

530 BAĞIMSIZ DENETİMDE ÖRNEKLEME

Denetim örneklemesi kullanırken denetçinin amacı, örneklemin seçildiği anakitle hakkında sonuçlara varmak için makul bir dayanak oluşturmaktır.

Anakitle: İçinden bir örneklemin seçildiği ve denetçinin hakkında sonuçlara varmak istediği veri setinin tamamıdır

Anomali (aykırılık): Bir anakitlede bulunan yanlışlıkları veya sapmaları açıkça temsil etmeyen bir yanlışlık veya sapmadır

Denetim örneklemesi (örnekleme): Denetçinin, anakitlenin tamamı hakkında sonuçlara varması için makul bir dayanak oluşturmak üzere, tüm örnekleme birimlerine seçilme şansı sağlayacak şekilde, denetimle ilgili anakitle içindeki kalemlerin %100’ünden daha azına denetim prosedürlerinin uygulanmasıdır

Gruplandırma: Bir anakitlenin, her biri benzer özelliklere (çoğunlukla parasal değere) sahip örnekleme birimi gruplarından oluşan alt gruplara bölünmesi sürecidir.

Örnekleme dışı risk: Denetçinin, örnekleme riskiyle ilgili olmayan herhangi bir sebepten dolayı hatalı bir sonuca ulaşması riskidir

Örnekleme riski: Denetçinin bir örneklemi temel alarak vardığı sonucun, aynı denetim prosedürünün anakitlenin tamamına uygulanması durumunda varılacak sonuçtan farklı olması riskidir. Örnekleme riski iki tür hatalı sonuca sebep olabilir:

Kabul edilebilir sapma oranı: Denetçi tarafından belirlenen, öngörülen iç kontrol prosedürlerinden sapma oranı olup, anakitledeki gerçek sapma oranının denetçi tarafından belirlenen bu sapma oranını aşmayacağına dair uygun bir güvence seviyesi elde etmek için belirlenir.

Kabul edilebilir yanlışlık: Anakitledeki fiili yanlışlığın, denetçi tarafından belirlenen parasal tutarı aşmayacağına dair uygun bir güvence seviyesi elde etmek için denetçinin belirlediği parasal bir tutardır

ü  Denetçinin tasarlanmış denetim prosedürlerini veya uygun olan alternatif prosedürleri seçilen bir kalem üzerinde uygulayamaması durumunda, söz konusu kalem, kontrol testleri açısından, öngörülen kontrolden bir sapma, detay testleri açısından ise bir yanlışlık olarak kabul edilir.

ü  Örnekleme birimleri; fiziki kalemler (örneğin banka hesabı fişlerine ekli çekler, banka hesap ekstrelerindeki alacak kayıtları, satış faturaları veya borçluların bakiyeleri) veya parasal birimler olabilir

ü  Örneklem seçimindeki temel yöntemler, rastgele (tesadüfi) seçim, sistematik seçim ve gelişigüzel seçimdir. Bu yöntemlerin her biri, Ek 4’te ele alınmaktadır.

ü  Kabul edilebilir sapma oranı azaldıkça, daha geniş örneklem büyüklüğü gerekir.

ü  Denetçinin kontrollerin işleyiş etkinliğinden elde etmek istediği güvence arttıkça, yaptığı risk değerlendirmesi sonucunda belirlediği “önemli yanlışlık” riski düzeyi azalacak ve daha geniş örneklem büyüklüğü gerekecektir.

ü  Beklenen sapma oranı arttıkça, denetçinin gerçek sapma oranına ilişkin daha makul bir tahminde bulunması için daha geniş bir örneklem büyüklüğü gerekir.

ü  Örneklem seçiminde kullanılabilecek birçok yöntem vardır.                                                            Rastgele (tesadüfi) seçim, Sistematik seçim yöntemi, Parasal birim örneklemesi, Gelişigüzel seçim yöntemi, Blok seçim

BDS 320 - BAĞIMSIZ DENETİMİN PLANLANMASI VE YÜRÜTÜLMESİNDE  ÖNEMLİLİK  

Finansal raporlama çerçeveleri, önemlilik kavramını genellikle finansal tabloların hazırlanması ve sunumu kapsamında ele alır.

Denetçi, finansal tablo kullanıcılarının: (Önemlilik)

 a)  İş hayatı ve ekonomik faaliyetler ile muhasebeyle ilgili makul ölçüde bilgiye sahip oldukları ve finansal tablolardaki bilgileri makul özen göstererek değerlendirme isteklerinin bulunduğu,  

b) Finansal tabloların önemlilik düzeylerine göre hazırlandığını, sunulduğunu ve denetlendiğini anladıkları,

c)  Tahminlerin ve muhakemenin kullanılmasına ve gelecekteki olayların dikkate alınmasına dayanan tutarların ölçümünün yapısında bulunan belirsizliği kabul ettikleri,

ç) Finansal tablolarda yer alan bilgileri esas alarak makul ekonomik kararlar aldıkları,  varsayımlarında bulunur

Denetçi önemlilik kavramını; denetimin planlanmasında, yürütülmesinde, belirlenen yanlışlıkların denetim üzerindeki  ve  düzeltilmemiş yanlışlıkların finansal tablolar üzerindeki ve denetçi raporundaki görüşün oluşturulmasındaki etkisinin değerlendirilmesinde kullanır.

performans önemliliği” terimi, düzeltilmemiş ve tespit edilmemiş yanlışlıklar toplamının, bir bütün olarak finansal tablolar için belirlenen önemliliği aşması ihtimalini uygun bir düşük seviyeye indirmek için, bir bütün olarak finansal tabloların önemliliğinden düşük olarak denetçi tarafından belirlenen tutar veya tutarları ifade eder. Uygun hâllerde performans önemliliği, belirli işlem sınıfları, hesap bakiyeleri veya açıklamalar için denetçi tarafından önemlilik düzeyi veya düzeylerinin altında belirlenen tutar veya tutarları da ifade eder.

ü  Denetçi, “önemli yanlışlık” risklerini değerlendirmek ve müteakip denetim prosedürlerinin niteliğine, zamanlamasına ve kapsamına karar vermek amacıyla performans önemliliğini belirler

Denetim riski, finansal tabloların önemli bir yanlışlık içermesine rağmen, denetçinin duruma uygun olmayan bir denetim görüşü vermesi riskidir. Denetim riski, “önemli yanlışlık” riski ile tespit edememe riskinin bir fonksiyonudur.

BDS 500- BAĞIMSIZ DENETİM KANITLARI

ü  Muhasebe kayıtları: Açılış kayıtları ve destekleyici kayıtlar (elektronik fon transferine ilişkin kayıtlar ile çekler gibi); faturalar; sözleşmeler; defteri kebir ve yardımcı defterler, yevmiye kayıtları, yevmiye kayıtlarında yer almayan finansal tablo düzeltmeleri; hesaplamalar, mutabakatlar, açıklamalar ve maliyet dağıtımıyla ilgili olan çalışma kâğıtları ve çizelgeler gibi diğer kayıtlardır.

ü  Denetim kanıtı elde edilmesine yönelik denetim prosedürleri; sorgulamanın yanı sıra tetkik, gözlem, teyit, yeniden hesaplama, yeniden uygulama ve analitik prosedürleri (çoğu zaman bunların birleşimini) içerir.

ü  Tetkik; işletme içinden veya dışından elde edilen, basılı veya elektronik ortamda ya da başka bir depolama ortamında bulunan kayıt veya belgelerin incelenmesini ya da varlıkların fiziki olarak incelenmesini içerir.

ü  Yeniden hesaplama, belge veya kayıtların matematiksel doğruluğunun kontrolüdür. Yeniden hesaplama, manuel veya elektronik olarak yapılabilir.

ü  Yeniden uygulama, aslen işletmenin iç kontrolünün bir parçası olarak uygulanan prosedür veya kontrollerin, denetçi tarafından bağımsız bir şekilde yürütülmesidir

ü  Analitik prosedürler, finansal ve finansal olmayan veriler arasındaki anlamlı ilişkilerin analiz edilmesi yoluyla finansal bilgilerin değerlendirilmesidir

ü  Sorgulama, işletme içindeki veya dışındaki bilgili kişilerden, finansal ve finansal olmayan konularda bilgi alınmasıdır.

ü  Kontrol testleri, yönetim beyanı düzeyindeki önemli yanlışlıkların önlenmesi veya tespit edilerek düzeltilmesine ilişkin kontrollerin işleyiş etkinliğini değerlendirmek amacıyla tasarlanır.

ü  Maddi doğrulama prosedürleri, yönetim beyanı düzeyindeki önemli yanlışlıkların tespit edilmesi için tasarlanır ve detay testleri ile analitik maddi doğrulama prosedürlerinden oluşur.

ü  Fiziki veya elektronik ortamda ya da başka bir ortamda bulunan belge şeklindeki denetim kanıtı, sözlü olarak elde edilen kanıttan daha güvenilirdir

Denetim prosedürlerinin niteliği, zamanlaması ve kapsamı aşağıdaki gibi hususlardan etkilenebilir:

1)      Yönetimin faydalandığı uzmanın ilgili olduğu konunun nitelik ve karmaşıklığı.

2)      Konuya ilişkin “önemli yanlışlık” riskleri.

3)      Alternatif denetim kanıtı kaynaklarının mevcudiyeti.

4)       Yönetimin faydalandığı uzmanın çalışmasının niteliği, kapsamı ve amaçları.

5)      Yönetimin faydalandığı uzmanın işletme tarafından istihdam edilip edilmediği veya ilgili hizmetlerin sağlanması amacıyla dışarıdan hizmet alımı yoluyla kullanılan bir taraf olup olmadığı.

6)      Yönetimin, yönetimin faydalandığı uzmanın çalışmasını kontrol edebilme veya bu çalışmayı etkileyebilme derecesi.

7)      Yönetimin faydalandığı uzmanın, teknik performans standartları ile diğer mesleki veya sektörel hükümlere tabi olup olmadığı.

8)      Yönetimin faydalandığı uzmanın çalışması üzerindeki işletme kontrollerin nitelik ve boyutu.

9)       Yönetimin faydalandığı uzmanın, uzmanlık alanına ilişkin olarak denetçinin sahip olduğu bilgi ve deneyim.

10)   Denetçinin söz konusu uzmanın çalışmasıyla ilgili daha önceki deneyimleri.

Tarafsızlığa yönelik tehlike oluşturacak unsurlar: Kişisel çıkar tehditleri, taraf tutma tehditleri, yakınlık tehditleri, kendi kendini denetleme tehditleri ve yıldırma

Denetçinin test edilecek kalemleri seçerken kullanabileceği yöntemler.

a)  Tüm kalemlerin seçilmesi (%100 inceleme), 

b)  Belirli kalemlerin seçilmesi,

c)  Denetim örneklemesi.

BDS 315- İŞLETME VE ÇEVRESİNİ TANIMAK SURETİYLE “ÖNEMLİ YANLIŞLIK” RİSKLERİNİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ

İç kontrol: Finansal raporlamanın güvenilirliği, faaliyetlerin etkinliği ve verimliliği ile ilgili mevzuata uygunluk açısından işletmenin amaçlarına ulaştığına dair makul güvence sağlamak amacıyla üst yönetimden sorumlu olanlar, yönetim ve diğer personel tarafından tasarlanan, uygulanan ve sürekliliği sağlanan süreçtir.  “Kontroller” terimi bir veya daha fazla iç kontrol bileşeninin herhangi bir yönünü ifade eder.

Risk değerlendirme prosedürleri: Finansal tablo ve yönetim beyanı düzeylerinde, hata veya hile kaynaklı “önemli yanlışlık” risklerini belirlemek ve değerlendirmek amacıyla işletmenin iç kontrolü dâhil işletme ve çevresini tanımak için uygulanan denetim prosedürleridir.

İç Kontrol Bileşenleri

BDS’lerin amaçları doğrultusunda iç kontrolün aşağıda belirtilen beş bileşene ayrılması, iç kontrolün farklı yönlerinin denetimi nasıl etkileyebileceğini dikkate almaları açısından denetçilere faydalı bir çerçeve sağlar:

a) Kontrol çevresi,

b) İşletmenin risk değerlendirme süreci,

c) Finansal raporlamaya ilişkin ilgili iş süreçleri dâhil bilgi sistemi ve iletişim,

ç) Kontrol faaliyetleri,

d) Kontrollerin izlenmesi. 

Kontrol çevresi, işletmenin üst yönetim ve yönetim fonksiyonları ile üst yönetimden sorumlu olanların ve yönetimin, işletmenin iç kontrolü ve iç kontrolün işletmedeki önemine ilişkin farkındalık, tutum ve faaliyetlerini içerir. Kontrol çevresi, çalışanların kontrol bilincini etkileyerek, organizasyonun genel tutumunu belirler. 

işletmenin risk değerlendirme süreci

Denetçi, işletmenin;

a) Finansal raporlama amaçlarıyla ilgili iş hayatına ilişkin risklerin belirlenmesine,

b) Risklerin öneminin tahmin edilmesine,

c) Bu risklerin gerçekleşme ihtimâllerinin değerlendirilmesine,

ç) Bu risklere karşı atılacak adımlara karar verilmesine  

Denetçi, müteakip denetim prosedürlerinin tasarlanması ve uygulanmasına dayanak teşkil etmesi amacıyla: 

a) Finansal tablo düzeyinde (Bakınız: A118-A121 paragrafları) ve

b) İşlem sınıfları, hesap bakiyeleri ve açıklamalara ilişkin yönetim beyanı düzeyinde

“önemli yanlışlık” risklerini belirler ve değerlendirir.

İç kontrol, işletmenin aşağıdaki hususlarla ilgili amaçlarına ulaşmasının önünde tehdit oluşturan iş hayatına ilişkin belirlenmiş risklere karşılık verecek şekilde tasarlanır, uygulanır ve sürdürülür: 

1) İşletmenin finansal raporlamasının güvenilirliği,

 2)Faaliyetlerinin etkinlik ve verimliliği,

3) İşletmenin ilgili mevzuata uygunluğu

Gerçekleşebilecek farklı potansiyel yanlışlık türlerini dikkate alırken denetçi tarafından kullanılan yönetim beyanları aşağıdaki üç gruptan birine girer ve aşağıdaki şekilleri alabilir:

a) Denetlenen döneme ilişkin işlem sınıfları ve olaylar hakkındaki yönetim beyanları:

(i) Gerçekleşme: Kaydedilmiş işlem ve olaylar gerçekleşmiştir ve işletmeye aittir.

(ii) Tamlık: Kaydedilmiş olması gereken tüm işlem ve olaylar kaydedilmiştir.

(iii) Doğruluk: Kaydedilmiş işlem ve olaylara ilişkin tutarlar ve diğer veriler uygun bir şekilde kaydedilmiştir.

(iv) Hesap kesimi: İşlem ve olaylar doğru hesap döneminde kaydedilmiştir.

(v) Sınıflandırma: İşlem ve olaylar uygun hesaplara kaydedilmiştir.

b) Dönem sonundaki hesap bakiyelerine ilişkin yönetim beyanları aşağıdaki gibidir:

  Bağımsız Denetçi Raporunda Olumlu Görüş Dışında Bir Görüş Verilmesi”

 (i) Var olma (mevcut olma): Varlıklar, borçlar ve özkaynak payları mevcuttur.

(ii) Hak ve yükümlülükler: İşletme, varlıkların tasarruf ve kontrol hakkına sahiptir ve borçlar işletmenin yükümlülüğüdür.

(iii) Tamlık: Kaydedilmiş olması gereken tüm varlıklar, borçlar ve özkaynak payları kaydedilmiştir.

(iv) Değerleme ve dağıtım: Varlıklar, borçlar ve özkaynak payları uygun tutarlarda finansal tablolarda yer almaktadır ve her türlü değerleme ve dağıtım düzeltmeleri uygun şekilde kaydedilmiştir.

c) Sunum ve açıklamalara ilişkin yönetim beyanları:

(i) Gerçekleşme, hak ve yükümlülükler: Açıklanan olay, işlem ve diğer hususlar gerçekleşmiştir ve işletmeye aittir.

(ii) Tamlık: Finansal tablolarda bulunması gereken tüm açıklamalara finansal tablolarda yer verilmiştir.

(iii) Sınıflandırma ve anlaşılabilirlik: Finansal bilgiler uygun olarak sunulmuş ve tanımlanmıştır; açıklamalar açık bir şekilde ifade edilmiştir.

(iv) Doğruluk ve değerleme: Finansal bilgiler ve diğer bilgiler gerçeğe uygun olarak ve uygun tutarlarda açıklanmıştır.

BDS 505 - DIŞ TEYİTLER

Dış teyit: Denetçi tarafından üçüncü bir kişiden (teyit eden taraf) fiziki, elektronik veya başka bir ortamda doğrudan yazılı yanıt şeklinde elde edilen denetim kanıtı.

İstisna: Teyit edilmesi talep edilen veya işletmenin kayıtlarında bulunan bilgiler ile teyit eden tarafın sunduğu bilgiler arasında bir farklılık olduğunu işaret eden yanıttır.

Olumlu teyit talebi: Teyit eden tarafın doğrudan denetçiye yanıt verdiği,  talepte yer alan bilgilerle

Olumsuz teyit talebi: Teyit eden tarafın sadece, talepte yer alan bilgilerle mutabık olmaması durumunda doğrudan denetçiye yanıt verdiği taleptir mutabık olup olmadığını gösteren veya kendisinden talep edilen bilgileri sunduğu taleptir

Yanıt verilmemesi: Teyit eden tarafın olumlu bir teyit talebine yanıt vermemesi, eksik yanıt vermesi veya bir teyit talebinin teslim edilemeden geri gelmesidir.

Olumsuz teyitler, olumlu teyitlere göre daha az ikna edici denetim kanıtı sağlar.

BDS 300 FİNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ DENETİMİNİN  PLANLANMASI

Denetimin planlanması, Denetime yönelik genel denetim stratejisinin oluşturulmasını ve denetim planının geliştirilmesini içerir. Yeterli bir planlama, finansal tabloların denetimine aşağıdakiler de dâhil olmak üzere, çeşitli yönlerden katkıda bulunur (Bakınız: A1-A3 paragrafları):

1)Denetimin önemli alanlarına dikkatini yoğunlaştırması konusunda denetçiye yardımcı olmak.                    2) Muhtemel problemlerin zamanında belirlenmesi ve çözüme kavuşturulması konusunda denetçiye yardımcı olmak.

3)Denetimin etkin ve verimli biçimde yürütülmesi için denetimin düzgün biçimde düzenlenmesi ve idare edilmesi konusunda denetçiye yardımcı olmak.                                                                              4)Denetim ekibi üyelerinin, öngörülen risklere karşılık verecek uygun seviyede kabiliyet ve yeterlik sahibi kişilerden seçilmesi ve bu kişiler arasında uygun bir iş dağılımı yapılması konularında denetçiye yardımcı olmak.                                                                                                                                                       5)Denetim ekibi üyelerinin yönlendirilmesini, gözetimini ve yaptıkları çalışmanın gözden geçirilmesini kolaylaştırmak.                                                                                                                                                        6)Uygun hâllerde topluluğa bağlı birimlerin denetçileri ile uzmanlar tarafından yapılan çalışmanın koordinasyonunda yardımcı olmak

Ön Denetim Çalışmaları Denetçi, cari denetimin başlangıcında aşağıdaki çalışmaları yapar:

a)  Müşteri ilişkisinin ve denetim sözleşmesinin devam ettirilmesine ilişkin olarak BDS 220’nin zorunlu kıldığı prosedürleri uygulama,                                                                                                                              b)  BDS 220 uyarınca bağımsızlık dâhil ilgili etik hükümlere uygunluğu değerlendirme,                                     c)  BDS 210’un zorunlu kıldığı şekilde, denetim sözleşmesinin şartlarının anlaşılmasını sağlama

Denetçi genel denetim stratejisini oluştururken:

a)  Denetimin kapsamını tanımlayan denetimin özelliklerini belirler.

b)  Denetimin zamanlamasını ve kurulması gereken iletişimlerin niteliğini planlamak amacıyla denetimin raporlama amaçlarını belirler.

c)  Mesleki muhakemesini kullanarak, denetim ekibinin çalışmalarının yönlendirilmesinde önemli olduğunu düşündüğü faktörleri mütalaa eder.

ç)  Ön denetim çalışmaları sonuçlarını ve uygun hâllerde sorumlu denetçinin işletme için yürüttüğü diğer denetimlerden elde ettiği bilgilerin ilgili olup olmadığını mütalaa eder.

d)  Denetimin yürütülmesi için ihtiyaç duyulan kaynakların niteliğini, zamanlamasını ve kapsamını belirler

Denetçi, aşağıdaki hususları çalışma kâğıtlarına dâhil eder:

a)  Genel denetim stratejisi,

b)  Denetim planı,

c)  Denetim sırasında, genel denetim stratejisinde veya denetim planında yapılan her türlü önemli değişiklik ile bu değişikliklerin sebepleri.

NOTLAR

Üst yönetimden sorumlu olanlar: İşletmenin stratejik yönetimi ve hesap verebilirliğine ilişkin yükümlülüklerin gözetiminden sorumlu kişi, kişiler veya yapılardır (örneğin, şirketin yönetim kurulu üyeleri). Bu sorumluluk finansal raporlama sürecinin gözetimini de içerir.

Yönetim: İşletme faaliyetlerinin yürütülmesinde icrai sorumluluğa sahip kişi veya kişilerdir.

Denetim riski, “önemli yanlışlık” riski ile tespit edememe riskinin bir fonksiyonudur.

Makul güvence: Finansal tabloların denetimi çerçevesinde, yüksek ancak mutlak olmayan güvence seviyesidir

Mesleki muhakeme Denetimin yürütülmesi sırasında mevcut olan şartlara uygun olarak atılacak adımlara yönelik bilgiye dayalı kararlar alınırken; ilgili mevzuat, BDS’ler, muhasebe standartları ve etik standartlar çerçevesinde, sahip olunan eğitim, bilgi ve deneyimin kullanılmasıdır. İlgili yerlerde bu kavram mesleki yargı olarak da kullanılmıştır.

Mesleki şüphecilik: Sorgulayıcı bir yaklaşımla hareket ederek, hata veya hile kaynaklı yanlışlığa işaret eden durumlara karşı dikkatli olmayı ve denetim kanıtlarını titiz bir biçimde değerlendirmeyi içeren tutumdur.

Müteakip denetim prosedürleri: Risk değerlendirmesi sonrası uygulanan denetim prosedürleridir.

“Önemli yanlışlık” riski: Finansal tabloların denetim öncesinde önemli bir yanlışlık içermesi riskidir. Aşağıda belirtildiği gibi bu risk yönetim beyanı düzeyinde iki bileşenden oluşur:

(i) Yapısal risk: İlgili kontrol mekanizması dikkate alınmadan önce, bir işlem sınıfına, hesap bakiyesine veya açıklamalara ilişkin bir yönetim beyanının, tek başına veya diğer yanlışlıklarla birlikte önemli olabilecek bir yanlışlık içermeye açık olması durumudur.

(ii) Kontrol riski: Bir işlem sınıfı, hesap bakiyesi veya açıklamalara ilişkin bir yönetim beyanında ortaya çıkabilecek ve tek başına veya diğer yanlışlıklarla birlikte önemli olabilecek bir yanlışlığın, işletmenin iç kontrolü tarafından zamanında önlenememesi veya tespit edilerek düzeltilememesi riskidir. 

“Önemli yanlışlık” riskleri iki düzeyde ortaya çıkabilir: 

1)Finansal tabloların geneli düzeyinde ve

2) İşlem sınıfları, hesap bakiyeleri ve açıklamalara ilişkin yönetim beyanı düzeyinde.

Denetimin kalitesine yönelik gözden geçirme: Rapor tarihi veya öncesinde denetim ekibinin vardığı önemli yargıların ve raporu oluştururken ulaştığı sonuçların tarafsız bir şekilde değerlendirilmesini sağlamak için tasarlanmış bir süreçtir. Bu süreç, Kurum tarafından belirlenen işletmeler ile borsada işlem gören işletmelerin finansal tablolarının bağımsız denetimi ve varsa denetim şirketinin, kalitesinin gözden geçirilmesinin gerekli olduğuna karar verdiği diğer denetimler için uygulanır.

Teftiş: Tamamlanan denetimlerle ilgili olarak denetim ekiplerinin, denetim şirketinin kalite kontrol politika ve prosedürlerine uygun hareket ettiğine ilişkin kanıt sağlanmasıamacıyla tasarlanan prosedürlerdir.

Sorumludenetçi:

a) Denetimin mesleki standartlar ile yürürlükteki mevzuat hükümlerine uygun olarak yönlendirilmesi, gözetimi ve yürütülmesi (Bakınız: A13-A15 ve A20 paragrafları) ve

b) Denetçi raporunun içinde bulunulan şartlara uygun olması

Yanlışlıklar,

1) Finansal tabloların hazırlanmasında kullanılan bilgilerin toplanmasındaki veya işlenmesindeki bir hatadan,

2) Bir tutar veya açıklamanın eksikliğinden,

3) Bir durumun göz ardı edilmesi veya açık bir biçimde yanlış yorumlanmasından kaynaklanan yanlış bir muhasebe tahmininden ve

4) Yönetimin, muhasebe tahminleriyle ilgili olarak denetçi tarafından makul bulunmayan muhakemelerinden veya denetçinin uygun bulmadığı muhasebe politikalarının seçilmesi veya uygulanmasından kaynaklanabilir.

Yönetimin nokta tahmini: Bir muhasebe tahmini olarak finansal tablolardaki açıklama veya kayıtlar için yönetim tarafından seçilen tutardır

Gerçeğe uygun değere ilişkin muhasebe tahminleri dışında, muhasebe tahminlerinin gerekebileceği durumlara ilişkin ilâve örnekler aşağıda sıralanmıştır:  

1)       Şüpheli alacak karşılığı.

2)      Stok değer düşüklüğü. 

3)      Garanti yükümlülükleri.

4)      Amortisman yöntemi veya varlığın faydalı ömrü. 

5)      Geri kazanılabilirliğiyle ilgili belirsizlik olması durumunda yatırımın defter değeri üzerinden ayrılan karşılık.

6)      Uzun vadeli sözleşmelerin sonuçları. 

7)      Hukuki anlaşmazlıklarla ilgili varılan uzlaşmalardan ve yargı kararlarından doğan tazminatlar.  

Finansal tabloların yayımlandığı tarih: Denetçi raporu ve denetlenmiş finansal tabloların üçüncü tarafların erişimine sunulduğu tarihtir (Bakınız: A4-A5 paragrafları

Bilanço tarihinden sonraki olaylar: Finansal tabloların tarihi ile denetçi raporu tarihi arasındaki dönemde gerçekleşen olaylar ile denetçinin, denetçi raporu tarihinden sonra haberdar olduğu durumlardır

FİNANSAL ORANLAR

Cari Oran = Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Yükümlülükler

Likidite Oranı = (Dönen Varlıklar — Stoklar) / Kısa Vadeli Yükümlülükler

Nakit Oran = Nakit ve Nakit Benzerleri / Kısa Vadeli Yükümlülükler

TARAFSIZLIĞA YÖNELİK TEHDİTLER Kişisel çıkar tehditleri, taraf tutma tehditleri, yakınlık tehditleri, kendi kendini denetleme tehditleri ve yıldırma tehditleri gibi çok faklı durumlar, tarafsızlığa yönelik tehlike oluşturabilir. Önlemler bu tür tehditleri azaltabilir ve bu önlemler dış unsurlar (örneğin, yönetimin faydalandığı uzmanın mesleği ve mevzuat) veya yönetimin faydalandığı uzmanın çalışma ortamı (örneğin, kalite kontrol politika ve prosedürleri) aracılığıyla alınabilir.

Analitik prosedürler, finansal ve finansal olmayan veriler arasındaki anlamlı ilişkilerin analiz edilmesi yoluyla finansal bilgilerin değerlendirilmesidir. Analitik prosedürler, beklenen değerlerden önemli miktarda farklılık arz eden veya diğer ilgili bilgilerle tutarsızlık gösteren belirlenmiş dalgalanma ya da ilişkilerin gerektiğinde araştırılmasını da kapsar. Daha fazla açıklama için BDS 520’ye bakınız.

Kontrol testleri, yönetim beyanı düzeyindeki önemli yanlışlıkların önlenmesi veya tespit edilerek düzeltilmesine ilişkin kontrollerin işleyiş etkinliğini değerlendirmek amacıyla tasarlanır. Kontrol testlerinin ihtiyaca uygun denetim kanıtı elde etmek amacıyla tasarlanması, bir kontrolün performansını gösteren tanımlayıcı şartları (özellik veya nitelikleri) ve yeterli performanstan uzaklaşıldığına işaret eden sapma şartlarını içerir. Bu şartların mevcudiyeti veya yokluğu daha sonra denetçi tarafından test edilebilir.

Maddi doğrulama prosedürleri, yönetim beyanı düzeyindeki önemli yanlışlıkların tespit edilmesi için tasarlanır ve detay testleri ile analitik maddi doğrulama prosedürlerinden oluşur. Maddi doğrulama prosedürlerinin tasarlanması, ilgili yönetim beyanında yanlışlık oluşturan ve testin amacıyla ilgili olan şartların belirlenmesini kapsar

Yapısal Risk (Doğal, Asıl Risk)
İç kontrolü oluşturan politika ve prosedürlerin olmadığı varsayıldığında belli yapısal ve çevresel özellikleri nedeniyle hesap kalanlarının önemli yanlışlıklardan etkilenebilirliğidir.
Örneğin: Kasadaki naktin hırsızlıktan etkilenme derecesi, her hangi bir maddi duran varlığa göre daha fazladır. Denetçi yapısal risk üzerinde bir kontrol sağlayamaz. Denetçiler bu riskin önemini/düzeyini belirlemeye çalışırlar.

Yapısal risk her hesap için aynı düzeyde kabul edilmemektedir
Yapısal risk, denetçinin kontrolü altında olmayan ve kendi iradesiyle ile ortadan kaldıramayacağı veya değiştiremeyeceği risk unsurlarından biridir,tamamen işletmedeki mevcut durumdan etkilenir.

Yapısal riski etkileyebilecek faktörler
İşletmenin yapısı
Yönetimin dürüstlüğü
Önceki denetim çalışmalarının sonuçları
Denetimin ilk olması
İlgili taraflar
Olağanüstü işlemler
İşletmede süregelen sorunlar
Personeldeki sürekli değişim
Teknolojik gelişmeler

Kontrol Riski
İç kontrol ve muhasebe sistemi tarafından önlenemeyen veya fark edilemeyen hataların olması riskidir. Bu risk, iç kontrolün etkinliğinin bir fonksiyonudur. iç kontrol ne kadar etkin çalışırsa bu risk o kadar düşük olur. Ama hiçbir zaman kontrol riski sıfır olmaz.
Bulgu Riski (Ortaya çıkartma riski)
Kontrol sistemleri tarafından önlenemeyen veya bulunamayan hatalardan kalan ve denetçinin de denetim teknikleri uygulayarak ortaya çıkaramadığı hata ve hilelerden doğan risktir.
Bulgu riski, denetim prosedürlerinin ve bunların denetçi tarafından uygulanmasındaki etkinliğin bir fonksiyonudur.

Detay testlerin planlanması; Her bir önemli hesaba ilişkin potansiyel hatalar için makul düzeyde bir güvence sağlamak amacıyla detay testler dizayn edilmelidir. İşletmelerin kontrolleri tarafından fark edilmeyen ya da düzeltilmeyen hesaplardaki önemli yanlış sunumların tespit edilebilmesi için detay testler planlanır

Risk değerlendirme prosedürleri: Finansal tablo ve yönetim beyanı düzeylerinde, hata veya hile kaynaklı “önemli yanlışlık” risklerini belirlemek ve değerlendirmek amacıyla işletmenin iç kontrolü dâhil işletme ve çevresini tanımak için uygulanan denetim prosedürleridir

Deniz TOPDEMİR –deniztopdemir@gmail.com – 0216 415 48 13 -14 DPT DENETİM VE MALİ MÜŞAVİRLİK

SMMM-KGK Bağımsız Denetçi-Hile Denetçisi - SPL Kredi ve Kurumsal Derc.Uz.-Türev Araçlar ve SPL Düzey 3 Lisansı Sahibi

MESLEK MENSUPLARININ AZAMİ İŞ KAPASİTELERİNİN BELİRLENMESİNE YÖNELİK ÇALIŞMA TASLAĞINA İLİŞKİN GÖRÜŞ VE ÖNERİLER.

       Gelir idaresi tarafından Meslek Mensuplarının Azami iş kapasitelerinin belirlenmesi maksadıyla hazırlamış olduğu taslak çalışmasını göz önünde bulundurduğumda, aklıma cevabı verilmesi gereken birkaç soru gelmektedir. Aşağıda kısaca bu sorulara ve kendimce cevaplarına yer vermeye çalışacağım.

1) Gelir idaresi böyle bir düzenlemeye niçin ihtiyaç duymuştur?

Konu ile ilgili, Gelir İdaresi açıklamalarında 213 Sayılı Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 227 maddesine atıfta bulunarak meslek mensuplarının faaliyetlerinde gerekli mesleki özeni ve titizliği göstererek yürütmeleri gerektiğini ifade etmiştir. Kısaca idarenin bu düzenlemeyi yapmasının altındaki asıl neden, meslek mensuplarının işini titiz ve özenli yapmamasından dolayı uğradığı hazine kaybının önüne geçmeyi amaçlamaktır.

2) Gelir idaresi bu düzenlemeyi yaparken meslektaşın ve mesleki örgütlerinin görüşünü almış mıdır?

Gerek idarenin hazırlamış olduğu taslak çalışmasında ve gerekse İSMMMO’sının yapmış olduğu açıklamalardan bu konuda birlikte ve ortak bir çalışmaya ihtiyaç duyulmadığı görülmektedir.

3) Gelir idaresi, katsayı uygulamasını hangi kriter ve değerlendirmeler sonucunda belirlemiştir?

Hazırlanan taslak çalışmasından yola çıkarak bunu tespit etmek açıkçası olanaksız. Nitekim bu konu hakkında çalışma içerisinde herhangi bir değerlendirmeye ve açıklamaya ihtiyaç duyulmamıştır.

4) Gelir idaresinin 100 puan olarak belirlediği katsayıyı, ileride daha düşük bir katsayıya düşürmesi mümkün müdür?

İdarenin, bu konuda ‘‘Çalışma yapmış olmamıza rağmen başkanlığımıza intikal eden vergi inceleme raporlarında meslek mensuplarının hâla istediğimiz düzeyde mesleki özen ve titizliği göstermemesinden dolayı beklenen hazine kaybının önüne geçilememesi dolayısıyla, katsayı uygulamasını yeniden güncellenmiş bulunuyoruz’’ demesinin önünde bana göre hiçbir engel bulunmamaktadır.

 5) Düzenlemeye uyulmaması sonucunda meslek mensubunu bekleyen yaptırımlar nelerdir?  

Bu konuda taslakta her hangi bir açıklama yapılmamıştır. Uygulamaya karşı aksi durumda hareket eden meslek mensuplarının mali ve disiplin açısından sorumluluklarına atıfta bulunmakla yetinilmiştir.

DEĞERLENDİRME

İdarenin yapmış olduğu bu çalışmayı meslek mensupları açısından değerlendirdiğimde, Gerek mesleğin itibarının ve saygınlığını sağlanması gerekse haksız rekabet önlenmesi açısından oldukça gerekli ve geç kalınmış bir uygulama olarak görüyorum. Nitekim büro düzeninde aşırı kapasite ile çalışan yerlerin; Meslek mensubunun kontrolünden uzak, olası büro standartlarını taşımayan, yetersiz ve yetkisiz personel çalıştıran, düşük ücretle defter tutan ve ayrıca meslek itibarı ve saygınlığının sağlanması konusunda negatif katkısı olan yerler olduğu kanısındayım.

İdare açısından olayı değerlendirdiğimde ise özellikle hazine kaybından hareketle, konun meslek mensupları nezdinde tartışmaya açılmadan, mesleki örgüt ve birliklerinin; görüş, öneri ve katkısı alınmadan ve ortak bir akıl oluşturulmadan böylesine önemli bir çalışmanın içine girmesi bana göre istediği sonuca almasının önünde en büyük engeli teşkil etmektedir.

Ayrıca öteden beri ısrarla ve altını çizerek söylediğim bir şey var ki o da şu dur, Meslek mensubu, mükellefleri  tarafından kendisine ibraz edilmiş olan belgelerin doğruluğunu teyid edecek bir yetki ve donanıma sahip değildir. Bu aşamada idarenin ısrarla VUK Mükerrer 227. Maddesine atıfta bulunarak aba altından sopa göstermenin bana göre bir manası yok. Nitekim bu konuda yargıya intikal eden davalarda da idarenin istenilen sonucu alamadığı açıkça görülmektedir.

Tüm bu anlattıklarımın sonucunda ise idarenin, Meslek mensubu ve meslek örgütlerinin söylem ve taleplerine kulak vermesi, yapmış olduğu çalışmayı bilimsel veri ve örnekler ışığında oluşturması, konu ile ilgili meslek mensupları açısından öngörülen yaptırımları açıkça belirlemesi gerektiği kanaatindeyim.

Ayrıca idare tüm bu uygulamayı hayata geçirirken, öncelikli olarak hazine kaybını değil, mükellef ve meslek mensupları nezdinde adil, şeffaf ve hesap verebilir bir yapıyı tesis etmeyi hedef alması gerektiğini düşünüyorum.

 Adres:

Altınşehir Mahallesi                                                                                           Saygılarımla

Tavukçuyolu Kumru Cad.No:80/7                                                                     S.M.M.M

Y.Dudullu/Ümraniye-İstanbul                                                                      Deniz TOPDEMİR

İletişim: 0216 415 48 13 /14